Limburg gezond: ‘Actiefstal benadert natuurlijke behoeftes'
1 sep 2020
Van de productie van gezond voedsel tot aandacht voor dier- en plantgezondheid; van het beheer van een mooi en divers landschap tot het bijdragen aan een gezonde economie: de Limburgse boeren en tuinders houden de provincie letterlijk gezond. Vandaag een gesprek met paardenhoudster Ilse Limpens.
Tegen 11 uur zit haar dagelijkse ronde over het erf erop. Belangrijkste taak: paardenmest opruimen. ‘Het vervelendste werk op de paardenhouderij. Wat zou het mooi zijn als we deze taak ook zouden kunnen automatiseren of liever nog robotiseren’, filosofeert Ilse Limpens (43).
De afgelopen jaren is paardenpension en -fokkerij Op de Brant in Nuth al grondig geautomatiseerd met de komst van een Actiefstal. Dit stalsysteem, de enige in Limburg, benadert de natuurlijke behoeftes van het paard.
De dieren leven in een groep waardoor ze continu interactie met soortgenoten hebben. Plekken om te eten en drinken zijn ruim verspreid over het gebied, om bewegen aan te moedigen. Via de chip aan de halsband krijgen ze toegang tot ruwvoer, krachtvoer en mineralen. Alsof ze een horloge om hebben, staan de paarden in Nuth op gezette tijden voor de voerautomaten.
In boxenhuisvesting krijgen paarden zelden meer dan twee of drie voerbeurten, weet Limpens. In niet-geautomatiseerde groepshuisvesting speelt de hiërarchie een belangrijke rol: ‘Dominante paarden pakken het meeste voedsel en worden dikker. De dunne paarden blijven dun.’
Duureters
Paarden zijn duureters, in de natuur eten paarden vezelrijke voeding op maat en met deze vulling in de maag krijgt het maagzuur geen kans om de maagwand te beschadigen. ‘Als een paard zes uur niet eet, kan het maagzweren krijgen.’
Naast het individuele dieet hebben de paarden in het Zuid-Limburgse Nuth met 5,5 hectare dag en nacht voldoende ruimte voor beweging. Limpens: ‘We hebben het met een gps-systeem gemeten: de paarden lopen hier zo’n tien tot twaalf kilometer per dag en dat komt in de buurt van de vijftien tot dertig kilometer die ze in de vrije natuur afleggen.’
Voor pensionpaarden die uit een krappe achtertuin of een box komen, is deze opzet soms een hele omslag. Ze krijgen last van spieren, pezen en hoeven en het duurt even voor ze op conditie zijn. Daarnaast moeten ze hun plaats innemen in de groep en dat kan gepaard gaan met wat ‘schrammetjes’.
‘We meten de impact op de conditie. Daarvoor doen we een conditietest met hartslagmeter bij nieuwe paarden en na drie weken herhalen we dat om de groei te zien.’ De rust, de beweging, het leven in de groep en het dieet werpt vruchten af, ziet de Limburgse. ‘Het maakt zelfs van gevaarlijke paarden makke lammetjes.’
Van pony naar paarden
In haar jeugd zat Limpens altijd op de trekker of haar pony ‘die ik na lang zeuren kreeg’. Samen met haar zus stak ze ook hun vader aan die op zijn vijfenveertigste zijn eerste merrie kocht. ‘Het was geen succes, het dier brak uit en schopte auto’s in elkaar. We hebben echt via onmacht en onkunde gaandeweg geleerd hoe we paarden moeten houden.’
Tijdens de MKZ-crisis verruilde haar vader de koeien voor paarden en zette hij een fokkerijtak op. Na een loopbaan als adviseur openbare ruimte is Ilse Limpens in 2010 thuis gaan werken. In 2018 heeft ze samen met haar man Ralph Rijstenbil het bedrijf van haar vader overgenomen. ‘Het mooiste en dankbaarste werk is toch met dieren omgaan’, oordeelt ze.
Crowdfunding
De bouw van de Actiefstal ging niet zonder slag of stoot. Banken wilden geen financiering geven. ‘Soms omdat een medewerker met een paard besliste dat ons systeem nooit zou gaan werken.’ Uiteindelijk kregen de ondernemers het geld heel snel bij elkaar via crowdfunding.
Het bedrijf blijkt ook in de coronacrisis tegen een stootje te kunnen. Rijstenbil heeft zich gespecialiseerd in de aanleg van paddocks, rijbakken en hekwerk, inclusief het aanleggen en onderhouden van de Actiefstal. ‘Geïnteresseerde paardenhouders kunnen bij ons een kijkje nemen hoe het in de praktijk werkt.’
Limpens is ook bestuurlijk actief. Ze zet zich in om de paardenhouderij in de ‘paardengemeente’ Beekdaelen op de kaart te zetten en heeft haar bestuursfunctie binnen de LTO-vakgroep Paardenhouderij onlangs verruild voor de rol als regiobestuurder in Zuid-Limburg.
Maar wat doet de Actiefstal voor de gezondheid van de paardenhouders zelf? Ze leggen heel wat minder kilometers per dag af door de automatisering. ‘Voor je eigen conditie dus niet het beste systeem. Maar wij hebben veel minder stress. De acht uur per dag die we vroeger voor het verzorgen van de dieren nodig hadden, zijn er nu nog minder dan drie.’
Fotograaf Bram Becks over de foto
Het fotograferen van dieren vergt veel geduld. Dat weet fotograaf Bram Becks als geen ander. ‘Het is vaak een kwestie van heel veel foto’s maken, de beste eruit kiezen en misschien zelfs enkele foto’s samenvoegen’, licht hij toe. Zo ook bij de paarden van Ilse Limpens uit Nuth. ‘Ilse heeft me verteld waar ik op moet letten bij het fotograferen van paarden. Bijvoorbeeld dat de oren mooi omhoog staan.’
Een heleboel moeite, maar met een goed eindresultaat, vindt Becks. ‘Ilse heeft een heel sterke en trotse uitstraling, onder meer door haar houding en kleding. Daarbij heb ik de foto’s in de ochtend gemaakt, wat toch net spannendere beelden oplevert dan midden op de dag.’
Bram Becks heeft in opdracht van de LLTB op verschillende agrarische bedrijven in Limburg (portret)foto’s gemaakt. De ondernemers die zijn gefotografeerd, vertellen over hun bedrijf en op welke manieren zij bijdragen aan het gezond maken en houden van onze provincie. Deze artikelen verschijnen de komende weken met enige regelmaat in Nieuwe Oogst en de LLTB-nieuwsbrief.