Klimaat en biodiversiteit worden de hot issues in de komende discussies over het toekomstig Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Dit bleek uit een peiling onder de 180 deelnemers aan een GLB-conferentie in Oegstgeest op 5 april 2018.

Het bleek ook uit opmerkingen die door verschillende inleiders gemaakt werden, waarbij klimaat wel eens snel bovenaan het lijstje kan komen te staan.

De stakeholderconferentie was georganiseerd door het ministerie van LNV en bedoeld om de Nederlandse discussie over het nieuwe GLB op te starten. Het GLB uit de startblokken, zeg maar. Op 2 mei komt de Europese Commissie met budgetvoorstellen gevolgd door GLB-voorstellen op 29 mei aanstaande. Minister Carola Schouten nam deze middag ook deel aan de discussie. Zij gaat voor duurzaamheid en voor verbinden van economie, mens en leefomgeving. Daarbij noemde ze ook stad en land, en kringlooplandbouw. Tweede prioriteit: een ‘eerlijk inkomen’ voor de agrariër. Hier zet Schouten in op meer ruimte in de mededinging voor samenwerking.

Realistisch over budget

Op vragen over het geld kon minister Schouten niet meer zeggen dan dat de sector ‘realistisch’ moet zijn: er komt minder geld. Dit is de inzet van de Nederlandse regering. Veel andere EU-lidstaten denken er anders over, maar die discussie zal waarschijnlijk pas in de tweede helft van 2019 zijn beslag krijgen. Dat is na de Europese Verkiezingen van mei 2019. Op de Landbouwraad van 19 maart 2018 was er al grote verdeeldheid over de verdeling van het budget en de ruimte voor gekoppelde, marktverstorende steun. Verdeeldheid blijkt ook uit de 1200 amendementen die er in de landbouwcommissie van het Europees Parlement onlangs zijn ingediend op een relatief eenvoudig adviesrapport over het Europese landbouwbeleid.

‘Delivery model’

De aftrap van de bijeenkomst werd gegeven door Gijs Schilthuis van de Europese Commissie. Hij zei dat zijn Directoraat-Generaal Landbouw en Plattelandsbeleid druk bezig is met de voorbereidingen van de wetsvoorstellen. De lidstaten krijgen meer ruimte om voor eigen invulling te kiezen via een nieuw ‘delivery model’. Ze zullen straks ‘GLB strategieplannen’ gaan opstellen voor goedkeuring door de Europese Commissie. De boeren hebben alleen nog te maken met de eigen lidstaat. De vraag waar velen zich nog het hoofd over breken: wat zijn goede indicatoren, waarmee je uitgaven jaarlijks kan linken aan concrete resultaten?

Erik Mathijs van de Universiteit Leuven schetste de tegenstellingen tussen landbouw (economie), volksgezondheid en natuur/milieu. Zo is de Nederlandse land- en tuinbouw de efficiëntste ter wereld, per kilogram product. Maar op de locatie waar geproduceerd wordt, zijn problemen met nitraat, ammoniak en fijnstof. De Vlaamse hoogleraar vindt dat de consument wel wat meer gestuurd mag worden: “De soevereiniteit van de consument is een mythe”. Dat blijkt volgens hem uit de steeds maar stijgende gezondheidskosten. Over het nieuwe delivery model heeft ook Mathijs hoofdbrekens: wat doet Brussel als vooral de grotere lidstaten na een aantal jaren hun doelen niet halen?

Markt

In een paneldiscussie met boeren ging het meer over de markt en inkomen. Zo produceert Johan Leenders (NVP) sterren pluimveevlees met één ster. Dat werkt goed voor de afzet van duurdere delen zoals filet. Maar de poten en vleugels gaan niet tegen een meerprijs weg. Op de vraag of hier verandering in kan komen was zijn antwoord: “Er is geen regie in de keten”. Martijn Buijsse van de stichting Veldleeuwerik zei dat hij regelmatig met Albert Heijn aan tafel zit, maar hij is niet tevreden over de resultaten. Kirsten Haanraads van Natuurmonumenten vindt dat ze prima samenwerkt met boeren. Er is volgens haar geen grote tegenstelling tussen landbouw en natuur. Ze vroeg om een grote budget voor het plattelandsbeleid (POP) omdat daar volgens haar de beste instrumenten zitten. Jaap van Wenum (LTO Akkerbouw) sprak over de mogelijkheden voor een Europese eiwitstrategie en een gelijk speelveld. Iris Bouwers (vice voorzitter van Europese jonge boerenorganisatie CEJA) zei dat jongeren behoefte hebben aan betere toegang tot kennis, land en financiering. En met het oog op haar bedrijf: “Er is een grens aan schaalvergroten”.

Workshops

In vijf workshops konden de deelnemers aan de conferentie de verdieping opzoeken: regelgekte, moderne landbouw, duurzaam boerenlandschap, dromen van een innovatiegeneratie en de boer in de keten. In de laatste workshop ging het vooral over ruimte voor sectorbrede ketensamenwerking en over risico-afdekking (weer, markt, ziekten). De resultaten van de workshops worden meegenomen in de vaststelling van de Nederlandse inzet in Brussel, zo verzekerde debatleider Aldrik Gierveld van LNV de aanwezigen.

Realistisch over Europa

In zijn slotwoord toonde Gijs Schilthuis zich blij dat Nederland de inzet van de Europese Commissie (betalen voor resultaten) kennelijk steunt. Jan Sevenster, de vertegenwoordiger van LNV in het CSA (het comité dat de maandelijkse Landbouwraad voorbereidt) zette de conferentie weer met beide benen op de grond: “Nederland is maar 1 van de 27”. En: “Naarmate het GLB-traject verder voortschrijdt, wordt het moeilijker de Europese eenheid te bewaren”. Met die woorden in het achterhoofd, werd het tijd voor de borrel. Het GLB is uit de startblokken, maar de finish is nog heel ver weg.

Klaas Johan Osinga,
LTO Team Internationaal.